Na początku lat 90. telewizja rumuńska i Lucia Hossu-Longin serialem dokumentalnym „Memorialul durerii” (Pomnik cierpienia), który liczył ponad sto odcinków, pierwszy raz po pół wieku oddała hołd ofiarom prześladowań komunistycznych, a zwłaszcza zbrojnemu ruchowi oporu.
Jak duży i wytrwały był ich opór? W osiemnastu łańcuchach i lasach rumuńskich Karpat oddolnie skrzyknięte „bandy” liczyły tysiące ludzi pod koniec lat 40., topniały do setek w latach 50., a potem jednostek, które działały nawet do 1976 r. Losy poszczególnych oddziałów da się ująć znamiennymi biografiami dwóch legendarnych postaci, najbardziej znaczących i krańcowo odmiennych biografii ówczesnej młodej ambitnej inteligencji wiejskiej. Są to Ion Gavrilă (pol. Jan Gawryła, ur. 1923 r.) zwany Ogoranu i Toma Arnăuţoiu (pol. Tomasz Arnełcoju, ur. 1921 r.). Uosabiają oni postawy ludzi w trzech podziemnie zasłużonych południowych pasmach karpackich: w samym środku Rumunii Făgăraş (Góry Fogarskie – najdziksze i najwyższe: 6 szczytów powyżej 2,5 tys. m) i w dwóch pasmach schodzących na południe: zachodni Muscel w kierunku Piteşti i sąsiedni wschodni Bucegi między Braszowem i Ploieşti. Miasta te były centrami milicyjnego dowodzenia akcjami przeciw górskim „bandom”, a następnie więzieniami.
