KL Plaszow opustoszał, bo więźniów wygnano do Auschwitz

Była więźniarka Greta Frajner tak opisywała marsz śmierci: „Gnali nas pieszo do Oświęcimia. Szliśmy dzień i noc bez odpoczynku. Zagrożono nam, że za ucieczkę jednego zastrzelą dziesięciu. Mimo to udało się kilku koleżankom zbiec. Przyszliśmy do Chrzanowa. Baliśmy się, że Niemcy spełnią swą groźbę. Był taki chaos i dezorganizacja wśród Niemców, że ucieczka naszych towarzyszy nie pociągnęła za sobą żadnych następstw i pognali nas dalej. Po trzech dniach przyszliśmy do Birkenau”.

Czytaj więcej

Historia Polski

Zachor, czyli pamięć o więźniach KL Plaszow

Na terenie nowej wystawy plenerowej pokazującej KL Plaszow w Krakowie odbędzie się Zachor. Przypomniane zostaną relacje więźniów tego obozu stworzonego przez Niemców.

KL Plaszow nie został wyzwolony. Jego likwidacja trwała od sierpnia 1944 r. Kilkanaście tysięcy więźniów zostało wywiezionych do obozów koncentracyjnych na zachodzie, w tym m.in. Auschwitz, Gross-Roßen, Mauthausen i Flossenbürg. Część więźniów została zwolniona z obozu lub skierowana do budowy umocnień, które miały spowolnić marsz Armii Czerwonej w kierunku Krakowa. Więźniowie, którzy pozostali w KL Plaszow zostali zmuszeni do demontażu baraków i urządzeń obozowych oraz ekshumacji masowych grobów. Chodziło o zatarcie śladów i popełnionych w nim zbrodni. 14 stycznia 1945 r. ostatnia grupa ok. 600 więźniów KL Plaszow wyruszyła pieszo pod strażą składającą się z SS-manów w kierunku KL Auschwitz.

Marsze z KL Plaszow do innych obozów koncentracyjnych

„Dnia 15 stycznia, gdy Rosjanie byli niedaleko Krakowa, zlikwidowano obóz i wysłano nas, 300 kobiet i 400 mężczyzn do Oświęcimia. Szliśmy pieszo dwa dni w trzaskający mróz, bez odpoczynku. Dnia 19 przyszliśmy do Oświęcimia. W tym dniu Sowieci weszli do Krakowa. W Oświęcimiu było już mało więźniów, bo likwidowano pomału obóz. (…) 19 wysłano nas w drogę, osobno mężczyzn, osobno kobiety. Szliśmy 3 dni pieszo. W drodze spotkałam matkę. W jakiejś miejscowości załadowano nas do wagonów. Część wysłano do Bergen-Belsen, część do Ravensbrück. Ja z matką dostałam się do Ravensbruck. Pierwszą noc spędziłyśmy na dworze, na śniegu. (…) Po 4 dniach wysłano mnie z Ravensbrück do Malahofu i nie wiem, co się stało z matką” – opisywała w 1947 r. Renata Grünbaum (Spiry).

Czytaj więcej

Plus Minus

Amon Göth, komendant obozu koncentracyjnego w Płaszowie. Wydawca i ludobójca

W opinii jednego ze swoich przełożonych z października 1941 r. Amon Göth nazwany został „prawdziwym narodowym socjalistą oraz gotowym do ponoszenia ofiar i gotowym do akcji SS-Mannem”. Nie było w nim słabości.

„Po czterodniowym marszu z obozu w Płaszowie, cała grupa likwidacyjna stanęła przed bramą obozu śmierci w Oświęcimiu. Droga przebyta była straszna, szliśmy jak psy szczute i poganiane przez naszych oprawców. Mróz nam dokuczał bardzo, gdyż był to styczeń, droga była śliska. SS-mani gnali nas bez odpoczynku, gdyż Sowieci byli niedaleko. W czwartym dniu tej wędrówki stanęliśmy u celu. Capomani niemieccy spieszyli się i biciem pomagali sobie przy ustawianiu nas w szeregu i przy rozdzielaniu nas z naszymi najdroższymi. Mężczyźni mieli pójść inną drogą niż my. Mój tatuś stał obok mnie i płakał jak dziecko, ja myślałam, że nie przeżyję tego rozstania” (relacja nieznanej osoby z 1945 r.).

Obóz w Auschwitz nie był miejscem docelowym. „Stamtąd zaraz po dwóch dniach odesłano nas pieszo do Gleiwitz, załadowano nas do otwartych wagonów i wozili nas przy mrozach jeszcze 14 dni. Od czasu do czasu rzucali nam tylko po jednym bochenku chleba na 10 ludzi. Połowa tego transportu wyginęła po drodze i codziennie wyrzucaliśmy z wagonów po kilka trupów. Zajechaliśmy tak do Sachsenhausen i tam zostaliśmy kilka dni. Potem zaś odwieźli nas do Flossenburga. (…)  25 kwietnia 1945 wyprowadzono nas wszystkich na drogę i tak nas (nieczytelne) przez kilka dni, a kto nie mógł rozstrzeliwano. 28 kwietnia 1945 wieczorem uciekłem z grupy, a 3 maja oswobodzili nas Amerykanie i wzięli mnie chorego do szpitala” – opisywał w 1947 r. Julian Randa.

Obóz w Płaszowie funkcjonował przez dwa lata. Utworzony w 1942 r. na terenie dwóch cmentarzy żydowskich był pierwotnie obozem pracy przeznaczonym dla Żydów ze zlikwidowanego krakowskiego getta, a następnie został przekształcony w obóz koncentracyjny. Szacuje się, że przez KL Plaszow przeszło ok. 35 tys. więźniów: Żydów, Polaków i osób innych narodowości, a 6 tysięcy ludzi straciło w nim życie.

Od 19 stycznia do końca 1945 r. na terenie poobozowym stacjonowała Armia Czerwona. Była tam do 1946 r. W tym czasie teren obozu został zdewastowany. Teraz teren ten jest wpisany do rejestru zabytków, opiekuje się nim Muzeum KL Plaszow.